TOPOS-Nieuwsbrief - April 2022

In deze Nieuwsbrief:

• TOPOS-bijeenkomst over ‘Transformatie ENCI’ op maandagavond (19.00 uur!!!) 11 april 2022 bij AINSI (!!!)

• TOPOS-bijeenkomst (samen met de Vrienden van het Fotomuseum aan het Vrijthof) over ‘Het veranderende gezicht van Maastricht’ op dinsdagavond 19 april 2022 bij Grand Café Soiron (!!!) Fotomuseum aan het Vrijthof

• TOPOS Architectuurgids Maastricht NEXT

• RTVMaastricht: 23 uitzendingen over Architectuurgids Maastricht NEXT

• TOPOS-Architectuurexcursie Weert op zaterdag 23 april 2022

• Jaarboek Maastricht 2021

• Algemene informatie over TOPOS: sponsoren en vrienden

Lezingen: Transformatie ENCI Datum: Maandag 11 april 2022 Sprekers: Saskia Naafs, Jon van Royen, Pieter Caljé Plaats: AINSI, Lage Kanaaldijk 112-113, 6212 NA Maastricht Tijd: 19.00-21.30 uur

De geschiedenis van de cementindustrie gaat terug tot 1926 toen de Eerste Nederlands Cement Industrie in Maastricht werd opgericht. In 2018 kwam een einde aan de mergelwinning en in 2020 werd de fabriek gesloten. In 2010 heeft de Stichting Ontwikkeling Maatschappij ENCI-gebied (SOME) een Plan van Transformatie opgesteld, Dit plan richt zich op de herbestemming en inrichting van kalksteengroeve, de overgangszone tussen de groeve en het ENCI industrieterrein, het bedrijventerrein zelf en de loskade aan de Maas. De afwerking en inrichting van de groeve zijn inmiddels voltooid. De groeve is overgedragen aan Natuurmonumenten. De overgangszone biedt uitzicht op de lager gelegen groeve. In het Plan van Transformatie is deze zone een ontmoetingszone met horeca en andere publieke functies. Overeenkomstig het Plan van Transformatie zal op het bedrijventerrein een centrale allee aangelegd worden als ontsluiting voor aanliggende kavels. Hierbij werd uitgegaan van bedrijven categorie 5, zware industrie. Voor de aanleg van de centrale ontsluiting moet oven 8 en ondersteunende gebouwen gesloopt worden. Onderdelen van het oorspronkelijke PvT staan nu ter discussie. Denk hierbij aan het besluit van een complete stillegging en verkoop van de fabriek (waar deze eerder deels in bedrijf zou blijven) en de stikstofproblemaFek, die soortgelijke zware industrie op de plek, dichtbij Natura 2000-gebied moeilijk maakt. Ook is er roep om de landschappelijke, cultuur-en architectuurhistorische waarden van het gebied beter te verankeren in een aangepast PvT. Dit vraagt om hernieuwde afspraken, om nieuwe ideeën en het vraagt om toekomstbeelden.

TOPOS wil de complexheid van het transformaFe proces in 2022 in drie lezingen een podium bieden. Voor de inhoud en proces wordt verwezen naar de website van TOPOS: www.toposmaastricht.com. In de lezingen wordt uitgebreid ingegaan op de intrinsieke waarden van zowel het fabrieksterrein als het omringende landschap. Aanleiding van deze gecombineerde aanpak berust op het onlosmakelijk verband tussen de delfstoffenwinning van mergel (kalkbasis) en het kalklandschap; beiden zijn uniek in hun soort en verdienen bescherming (status) en kunnen zo het fundament vormen voor beleid, plannen en uitvoering.

Context van het cultuurhistorische onderzoek

Spreker: Saskia Naafs

Saskia zal voornamelijk de procesmatige kant belichten van het ontstaan van het onderzoek en het vervolgtraject. In dat verband zal ze onder meer de betrokkenheid van de Rijksbouwmeester en zijn rol belichten evenals het opdrachtgeverschap (overheden) en verzorgt als het ware de opmaat van de lezing van Jon van Rooijen. Saskia Naafs werkt voor het College van Rijksadviseurs (CRa). Het CRa is een onafhankelijk adviescollege dat overheden gevraagd en ongevraagd adviseert over omgevingskwaliteit en de actuele maatschappelijke opgaven van nu: van de woningbouwopgave en de landbouw-, mobiliteits- en energietransitie, tot behoud en transformatie van cultuurlandschappen en erfgoed. Saskia heeft een achtergrond in de stadssociologie. Ze werkte als zelfstandig onderzoeker naar stedelijke opgaves en als publicist en docent voordat zij in 2020 bij het College als adviseur in dienst kwam.

ENCI-Maastricht, nationaal toonbeeld van ruim 100 jaar bouwindustrie in Nederland

Spreker: Jon van Royen

De cultuurhistorische waarden van het ENCI-complex te Maastricht zijn van nationaal belang, zo blijkt uit het onlangs opgeleverde cultuurhistorisch onderzoek van het bureau Crimson Historians. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft van de staatssecretaris de opdracht gekregen om in samenwerking met de provincie Limburg en de gemeente Maastricht de borging van die waarden nader te gaan onderzoeken en te effectueren. Jon van Rooijen geeft inzicht waar die waarden van name het fabrieksgedeelte van het ENCI-complex volgens het onderzoek precies in zijn gelegen en wat mogelijke opties zijn om die te borgen. Jon van Rooijen werkt als adviseur Erfgoed en Ruimte bij de RCE. De RCE is de beleids-, uitvoerings- en onderzoeksorganisatie van het Nederlandse Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap op het terrein van cultureel erfgoed: archeologie, monumenten, roerend erfgoed en cultuurland. Jon adviseert vanuit zijn achtergrond als stedenbouwkundig ontwerper over de inpassing van cultuurhistorische waarden bij ruimtelijke ontwikkelingen van grootschalige historische complexen en structuren, in beschermde stads- en dorpsgezichten en de ruimtelijk context van rijksmonumenten.

Het gelaagde landschap van de St. Pietersberg Spreker:

Pieter Caljé

Het Crimsonrapport laat goed zien hoe het belang van het industrieel erfgoed in de ENCI-groeve niet op zich staat, maar onderdeel is van een gelaagd historisch landschap dat voortbouwt op een bijzondere geologische onderlaag. In zijn lezing wil Pieter die gedachte wat verder uitbouwen door de St. Pietersberg als onderdeel van een breder, grensoverschrijdend krijtlandschap te zien, dat een unieke betekenis heeft gekregen door een bijzondere en creatieve interactie tussen mens en landschap vanaf de vroege prehistorie tot op de dag van vandaag. Die interactie is niet alleen utilitair maar ook symbolisch: dit heeft niet alleen met opbrengst maar ook met waarden te maken. Pieter belicht enkele elementen uit deze complexe interactie. Met deze landschapshistorische benadering maakt hij duidelijk bijzonder de St. Pietersberg als landschappelijk erfgoed is, en zo bijdraagt aan de oriëntatie op de toekomst. Pieter Caljé (1952) is historicus. Hij was verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit Maastricht en hield zich daar meestal bezig met de thema’s als universiteit en samenleving en cultuur en samenleving, onder meer bij de masteropleiding Erfgoedstudies aan de Universiteit Maastricht. Door een grensoverschrijdend landschapsproject Landmarks van het Grensschap raakt hij gefascineerd door het nieuwe thema landschapsgeschiedenis en het concept landschapsbiografie. Na zijn pensionering ging hij daarmee verder als voorziher van de commissie landschapsgeschiedenis van het Kon. LGOG, die jaarlijks een congres over de Limburgse landschapsgeschiedenis organiseert. Momenteel is hij betrokken bij de voorbereiding van een Maascongres op 29 en 30 juni en 1 juli in Maastricht en Maaseik, die deze commissie met een aantal partners organiseert.

Het veranderende gezicht van Maastricht Vanwege de vele aanmeldingen vinden twee bijeenkomsten plaats op een avond (inmiddels volgeboekt) Datum: dinsdagavond 19 april 2020 Tijd: 18.00-19.30 uur en 20.00-21.30 uur Plaats: Grand Café Soiron, Fotomuseum aan het Vrijthof Kosten: € 5,- (incl. consumpFe)

Maastricht is gedurende de laatste halve eeuw sterk van aanzien en karakter veranderd. Die transformatie is op allerlei manieren door historici en andere wetenschappers in woord en beeld vastgelegd. De fotograaf Jos Nelissen heeft een fantastisch oeuvre opgebouwd van (lucht)foto’s van Maastricht waaruit de ruimtelijke veranderingen van Maastricht goed afleesbaar zijn. De welbekende maquette van Maastricht uit 1748 is een mooi startpunt om de transformaties goed te kunnen signaleren, zowel binnen de vroegere ommuring, als ook in de gebieden van de voormalige bastions en schootsvelden. De spectaculaire metamorfose vanaf de jaren '80 van de vorige eeuw tot op vandaag de dag is aan de lens van Jos Nelissen niet ontsnapt. De foto’s van Jos Nelissen zullen van commentaar worden voorzien door de welbekende Jac van den Boogard. Een en ander zal worden vooraf gegaan door een lezing van Huub Smeets over de rol en betekenis van de fotografie bijzet documenteren van de stadsontwikkeling.

Wie is Jos Nelissen?

Jos Nelissen (Maastricht, 1948) werkte na zijn middelbare schooltijd in de donkere kamer van V&D en Fotopersbureau Het Zuiden. Zijn militaire dienstplicht vervulde hij bij de Leger Film- en Fotodienst van het ministerie van Defensie in Den Haag. Hij studeerde fotografie aan de MTS in de Hofstad, waarbij hij onder meer stages liep bij de Haagse Courant en de fotostudio’s van de VNU in Haarlem. In Maastricht startte hij begin jaren ’70 een eigen fotografisch bedrijf. Al gauw kon hij grote bedrijven als Artifort, KNP, Sphinx, Universiteit, Rabobank Nederland en DSM tot zijn klanten rekenen. Voor DSM ging hij een dienstverband aan als bedrijfsfotograaf waarbij hij de privatisering van het staatsbedrijf en de omslag van bulk naar fijnchemie vastlegde. Hierbij werkte hij ook mee aan de zeer gewilde Limburgse en Europese DSM kalenders. Vanaf 2006 tot op heden is hij weer aan de slag als Freelance fotograaf en werkt mee aan een aantal publicaties over Maastricht.

Een avond voor iedereen die Maastricht een warm hart toedraagt

Deze bijzondere en voor iedereen zeer informatieve avond staat volledig in het teken van ‘Het veranderende gezicht van Maastricht’. Jong en oud zullen zich vergapen aan het getoonde: 'oh was dat vroeger zo?' tot ‘ja, zo was het vroeger en zo is het nu’. Met andere woorden een onvergetelijke avond waarop we terugblikken op wat er van ‘Us Mestreech’ geworden is.

Organisatie

TOPOS organiseert deze avond samen met de Vrienden van het Fotomuseum aan het Vrijthof. We verwachten veel publiek, vandaar dat het goed is om zich zo snel mogelijk voor deze avond aan te melden bij Liesbeth Bonnemayer (vrienden@museumaanhetvrijthof.nl) of Nico Nelissen (n.nelissen@xs4all.nl).

Programma

• Opening

• Inleiding door Huub Smeets, die een beschouwing zal wijden aan de rol van fotografie bij het vastleggen van de (Maastrichtse) stadsontwikkeling

• Presentatie door de fotograaf Jos Nelissen en kunsthistoricus Jac van den Boogard, die aan de hand van prachtig beeldmateriaal een schets zullen geven van ‘Het veranderende gezicht van Maastricht gedurende de laatste halve eeuw’.

• Sluiting Tijdens de avond bestaat de mogelijkheid om de nieuwe TOPOS Architectuurgids Maastricht NEXT te kopen, prijs € 30,- (voor nadere informatie zie hieronder)

TOPOS-Architectuurgids Maastricht NEXT - Nu verkrijgbaar

TOPOS-Architectuurgids Maastricht NEXT

Wie denkt dat Maastricht op het gebied van stedenbouw en architectuur in het begin van deze eeuw stil heeft gestaan, vergist zich lelijk. Gedurende de afgelopen 25 jaar (1995-heden) is Maastricht heel duidelijk van gezicht veranderd, zonder dat het eigen karakter en de eigen aantrekkingskracht verloren zijn gegaan. De vele nieuwe invullingen en herbestemmingen hebben Maastricht een nieuwe, en herkenbare kwalitatieve impuls gegeven. Dat is de hoofdconclusie die men kan trekken uit de zo-even verschenen nieuwe architectuurgids.

De 400 pagina’s tellende, vuistdikke uitgave besteedt aandacht aan bezienswaardige nieuwe en herbestemde gebouwen die gedurende de afgelopen 25 jaar in Maastricht tot stand zijn gekomen. Het gaat om circa 250 projecten verspreid over de hele stad: van hotels, winkels, kantoren, woningen en appartementen tot bioscopen, sporthallen, onderwijsinstellingen, zorgcentra en ateliers. Het gaat om heel bekende projecten, zoals Céramique, Mosae Forum, Entre Deux, Sphinx-kwarFer, Kruisherenhotel en Boekhandel Dominicanen; maar ook om talrijke minder bekende projecten waaronder Brasserie Bonhomme, Kiki’s Stocksale, V-House, Verpleeghuis Larisa, Restobar Mama en Manjefiek Malberg.

Het boek is een vervolg op de eerdere TOPOS-Architectuurgids Maastricht die de periode 1875-1995 besloeg. Het nieuwe boek is een jubileum-uitgave van TOPOS, dat inmiddels al gedurende 30 jaar actief en constructief bijdraagt aan het architectuurdebat in Maastricht.

De projecten worden beschreven tegen de achtergrond van hun stedenbouwkundige context. In de beschrijvingen van de afzonderlijke projecten wordt behalve aan het achterliggende concept en de uiterlijke verschijningsvorm, ook aandacht besteed aan het materiaalgebruik, duurzaamheid en specifieke kenmerkende details. Het is een levendige beschrijving van de vele interventies die in de Maastrichtse plattegrond hebben plaatsgevonden, met één duidelijke conclusie: Maastricht is er weer een stuk mooier op geworden. Dat alles dankzij geïnspireerde opdrachtgevers, gekwalificeerde architecten en een ontvankelijke lokale overheid. Het boek is rijk geïllustreerd met boeiend fotomateriaal van vooraanstaande fotografen. Iedereen die betrokken is - of zich betrokken voelt - bij Maastricht kan zich laven aan dit prachtige overzichtswerk, dat eens te meer aantoont dat een stad nooit af is; ook Maastricht niet.

De Architectuurgids Maastricht NEXT is te bestellen via de website van TOPOS-Maastricht (www.toposmaastricht.com), dan wel te koop bij Boekhandel De Tribune of Boekhandel Dominicanen.

Prijs € 30,- ISBN/EAN 978-90-831300-4-0

RTVMaastricht: 23 uitzendingen Architectuurgids Maastricht NEXT De uitzendingen vinden plaats op maandag- en dinsdagavonden na het Journaal van 19.00 uur op RTVMaastricht:

TOPOS-Architectuurexcursie Weert - Zaterdag 23 april 2022

DE EXCURSIE IS VOLGEBOEKT !!!!!!

Zaterdag 23 april 2022 Weert: een stad die het verdient om te bezoeken! Niet alleen om het rijke culturele erfgoed, met als hoogtepunt de laat-gotische Sint Martinuskerk, maar ook om de hedendaagse architectuur die in alle opzichten de moeite waard is. De (helaas bij weinigen bekende) architect Pierre Weegels (1904-1966) heeft een belangrijke stempel op deze stad gedrukt. Zijn oeuvre is groot(s) en gevarieerd. Een aantal van zijn projecten staat op het programma. De dreigende leegstand van kerken en kloosters heeft de mecenas Thijs Hendrix ertoe gebracht om enkele kerken in Weert op te kopen en een nieuwe bestemming te geven. Een tweetal ervan zullen we bezoeken. We starten onze excursie met koffie/ thee en de bekende Weerter vlaai bij Antje van de Statie. We gaan dan naar het nieuwe stadhuis, een ontwerp van het bekende architectenbureau Inbo. Vervolgens gaan we de stad Weert verkennen en verheugen ons daarbij op de begeleiding van de ‘kenner bij uitstek’ van Weert Joke Jongeling (die bij veel projecten direct betrokken is geweest). Tijdens de busreis zal Nico Nelissen een gesprek aangaan met John Hogenboom, die beroepsmatig bij nogal wat huisvestingsprojecten in Weert actief betrokken is geweest.

Programma 09.00 uur Vertrek per luxe touringcar vanaf Stayokay, Maasboulevard Maastricht 10.00 uur Koffie/thee en vlaai bij Antje

van de Statie met korte presentatie Joke Jongeling 11.00 uur Wandeling door de historische binnenstad: stadhuis Weert (arch. Inbo), vml. stadhuis (nu: Museum W arch. Maurice Mentjens), pand De Gruyter (arch. T. Wilschut), Grand Café De Weerter Bazaar, pand De Munt, Sint Martinuskerk, Muntpassage (arch. AGS en arch. Ger Rosier), Birgittinessenabdij Maria Hart, vml. Ursulinenklooster en herinrichting buitenruimte 13.00 uur Lunch in park Ursulinenklooster (lunchpakket) 14.00 uur Bustocht langs singels met onder andere: Dr. Schutterhuis (arch. Jos Wielders), Villa Walburg, Tiendschuur

(Erfgoedhuis Weert) en kasteel Aldenborgh

14.30 uur Bezoek vml. Minderbroederskerk en -klooster nu: verzorgingshuis (arch. Johan Kayser en Pierre Cuypers),

bezoek vml. Franciscus van Assisikerk nu: Franciscus Huis (arch. Swinkels & Salemans; glas-in-lood Daan Wildschut) o.l.v. Thijs Hendrix 15.15 uur Bezoek aan vml. pastorie, nu: Pierre Weegels Huis (arch. Pierre Weegels), vml. Onbevlekt Hart van Mariakerk

(Fatimakerk), nu: Fatima Huis (arch. Pierre Weegels; mozaïek Hugo Brouwer), woonbuurt Fatima (arch. Pierre Weegels), Sint Jozefskerk (arch. Alphons Boosten) 16.15 uur Bezoek De Lichtenberg (arch. Pierre Weegels) 17.00 uur Vertrek Weert 18.00 uur Aankomst Maastricht

Datum: Zaterdag 23 april 2022 Vertrek: 09.00 uur Stayokay Maasboulevard Maastricht Kosten: € 65,-

Jaarboek Maastricht 2021

Op 18 maart jl. is het nieuwe jaarboek van Maastricht gepresenteerd, nummer 66 in een lange reeks over de recente stadsgeschiedenis. Stond Jaarboek 2020 nog vol met corona, Jaarboek Maastricht 2021 heeft een positiever thema gekregen: ‘Nao väöre, Maastricht leeft op’. Dit thema is vertaald in gesprekken met inwoners over herstarten na een slechte periode, over cafés die veel te lang gesloten waren en over de moeite die herstarten weer kost. De overname die de Tribunal in deze bijzondere tijd heeft meegemaakt en over de lange geschiedenis van café De Duke in de Koestraat. Maar ook komen de avondklok, de hoogzomer (met hoogwater), de vele demonstraties en het feit dat er geen carnaval gevierd mocht worden aan bod. Een beeldreportage laat zien hoe Maastricht steeds meer blokkeert: auto’s op de stoep, voetgangers noodgedwongen op de weg. Gesprekken met inwoners van verschillende buurten en nieuws uit de wijken van Maastricht zorgen ervoor dat er weer een nieuwe kraal aan de lange ketting van Maastrichtse jaarboeken geregen kan worden. Jaarboek Maastricht 2021 (ISBN 978-90-73447-62-2, 184 p.) Hoofdredacteur: Eric Wetzels Te koop voor € 17,99 bij de boekhandel.

* TOPOS-TV: Maastricht & Architecten

In de rubriek 'TOPOS-TV: Maastricht & Architecten’ vindt u een aantal Youtube- filmpjes over Maastricht en over Maastrichtse Architecten . De moeite waard om eens te bekijken.

* Website TOPOS

Op onze website www.toposmaastricht.nl kunt u alle informatie vinden over bestuur en organisatie van TOPOS, als ook over onze activiteiten. Neem eens een kijkje op onze website en laat u verrassen door de veelheid en gevarieerdheid van onze activiteiten! U kunt TOPOS steunen door Vriend te worden van TOPOS (slechts Euro 25,= per jaar) of door TOPOS te sponsoren (vanaf Euro 250,= per jaar). Aanmelding, dan wel nadere informatie hierover bij n.nelissen@xs4all.nl

* TOPOS op Youtube

Kijk eens naar onze TOPOS-activiteiten op het filmpje: https://youtu.be/6gJvS0SskIg (Nieuwe Url !!!)

* TOPOS op Facebook

TOPOS heeft nu ook een Facebook link

www.facebook.com/topos.architectuurcentrummaastricht

TOPOS-lezingen erkend als bij- en nascholing voor architecten, stedenbouwkundigen, tuin- en landschapsarchitecten en interieurarchitecten. Door SBA (Stichting Bureau Architectenregister) zijn onze TOPOS-lezingen erkend als passende bij- en nascholing voor architecten, stedenbouwers, landschapsarchitecten en interieurarchitecten. Iedere lezing telt voor 2 uren; dus als u alle lezingen volgt, voldoet u aan de kwantitatieve en kwalitatieve eisen gesteld aan de bij- en nascholing. U moet zelf registreren welke lezingen u bijwoont en verder moet u vanaf 1 januari 2011 verplicht uw opdrachtgevers informeren over wat u aan bij- en nascholing hebt gedaan. Een reden te meer om naar de TOPOS-bijeenkomsten te komen!

* Sponsor of vriend van TOPOS

Wilt u sponsor worden van TOPOS, vraag dan naar de voorwaarden bij n.nelissen@xs4all.nl. Wij zorgen voor gerichte publiciteit onder een voor u uiterst relevante doelgroep! Bent u nog geen vriend van TOPOS, maak dan Euro 25,= over op rekeningnummer IBAN: NL27INGB0673964167 van Stichting TOPOS o.v.v. Vriend 2021. TOPOS is vooral voor u bedoeld!

Goed nieuws voor (potentiële) TOPOS sponsoren. Let op: TOPOS heeft de ANBI-status !!!

De Belastingdienst heeft TOPOS per 01 januari 2013 aangemerkt als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Dit betekent dat het bedrag dat u sponsort aan TOPOS fiscaal aftrekbaar is (zelfs voor een hoger dan het gesponsorde bedrag). Uw belastingadviseur weet hier het fijne van! Voor nieuwe sponsoren een reden te meer om zich bij TOPOS als sponsor aan te melden. Neem contact op met n.nelissen@xs4all.nl

Meld u aan voor de Nieuwsbrief bij: n.nelissen@xs4all.nl.

Sponsoren

De activiteiten van TOPOS worden mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van:

Hoofdsponsoren

• Architecten aan de Maas - Maastricht / Rotterdam

Sponsoren

• SATIJNplus Architecten Born

• Architectenbureau van de Staay Maastricht

• Quanjel bouwkundig advies en management

• iNeX Architecten Maastricht

• N-Architecten

• 3W real estate

• DEDRIE architecten

• AMA GROUP ASSOCIATED ARCHITECTS BV

• Van der Werf & Nass bv

• Ritzen Architecten

• Frencken Scholl Architecten

• Normandy Bar & Gourmet

• Ir. B.G.J.J. Snelder architect BNA

• Prof. Ir. Bert van Bunningen

Berichten voor de Nieuwsbrief toesturen aan n.nelissen@xs4all.nl